نکات اجرایی مهم در ترکیب ناودانی منقطع با وال پست و میلگرد بستر
در ساخت‌وساز مدرن، یکی از چالش‌های اصلی مهندسین عمران و معماران، اجرای دیوارهای غیر باربر به‌گونه‌ای است که علاوه بر سبکی و سرعت اجرا، در برابر نیروهای جانبی همچون زلزله و نشست سازه نیز مقاومت کافی داشته باشند. برای رسیدن به این هدف، معمولاً از اجزای مکملی مثل ناودانی منقطع، وال پست و میلگرد بستر به صورت ترکیبی استفاده می‌شود. هرکدام از این المان‌ها به تنهایی نقشی مهم در پایداری دیوارها ایفا می‌کنند، اما زمانی که با هم ترکیب می‌شوند، بهترین عملکرد سازه‌ای حاصل خواهد شد.
نقش ناودانی منقطع در سازه
ناودانی منقطع در واقع یک پروفیل فلزی است که در فواصل مشخص روی دیوارهای تیغه‌ای نصب می‌شود تا بارهای جانبی را کنترل کرده و از ایجاد ترک یا شکست در دیوار جلوگیری کند. ویژگی بارز این ناودانی‌ها، قطع‌شدن در فواصل منظم است. این خاصیت باعث می‌شود دیوار ضمن داشتن تکیه‌گاه‌های محکم، بتواند تا حدودی حرکت ارتجاعی داشته باشد و نیروهای ناگهانی به‌طور کامل به آن منتقل نشود. استفاده از ناودانی منقطع در ساختمان‌هایی با دیوارهای بلند یا پروژه‌هایی که احتمال تغییر شکل سازه وجود دارد، اهمیت بیشتری پیدا می‌کند.
وال پست و کارکرد آن
وال پست‌ها در واقع مقاطع فلزی قائم یا افقی هستند که برای مهار و نگهداری دیوارهای غیر باربر به کار می‌روند. هدف اصلی از اجرای وال پست این است که دیوار در هنگام زلزله یا تکان‌های سازه دچار واژگونی یا ریزش نشود.
به عبارت ساده‌تر، وال پست همان ستون یا تیر فرعی است که دیوار را به اسکلت اصلی متصل می‌کند و از ناپایداری آن جلوگیری می‌نماید. در ساختمان‌هایی که دیوارها ارتفاع زیادی دارند یا در معرض بارهای جانبی بیشتری قرار می‌گیرند، وال پست به یک ضرورت تبدیل می‌شود.
میلگرد بستر و اهمیت آن در کنترل ترک
میلگرد بستر معمولاً به شکل دو مفتول موازی با یک مفتول خرپایی در وسط تولید می‌شود که در میان ملات بستر دیوارهای آجری یا بلوکی قرار می‌گیرد. این المان باعث می‌شود نیروهای کششی و برشی در سطح دیوار پخش شوند و تمرکز تنش در یک نقطه به حداقل برسد.
نتیجه این کار کاهش ترک‌های سطحی و افزایش یکپارچگی دیوار است. میلگرد بستر به‌ویژه در دیوارهای بلند، دیوارهای دارای بازشو (مانند پنجره و در) و دیوارهایی که در معرض تغییرات دمایی هستند بسیار کاربرد دارد.
ضرورت ترکیب ناودانی منقطع، وال پست و میلگرد بستر
اگرچه هر یک از این عناصر به‌تنهایی می‌توانند بخشی از پایداری دیوار را تأمین کنند، اما ترکیب آن‌هاست که حداکثر ایمنی و دوام را به همراه دارد. ناودانی منقطع نیروی جانبی را مهار می‌کند، وال پست،دیوار را با حفظ فاصله مناسب از سازه جدا میسازد، و میلگرد بستر از ترک‌های موضعی جلوگیری می‌کند.
این ترکیب به‌خصوص در ساختمان‌هایی که در مناطق زلزله‌خیز قرار دارند یا دیوارهای داخلی آن‌ها ارتفاع زیادی دارند، توصیه می‌شود. تجربه نشان داده است که دیوارهایی که از این ترکیب استفاده کرده‌اند، در برابر نیروهای جانبی عملکرد بسیار بهتری داشته‌اند و نیاز کمتری به تعمیر و نگهداری پیدا کرده‌اند.
نکات ابتدایی در طراحی و اجرا
قبل از شروع اجرا باید نقشه‌های معماری و سازه‌ای به‌طور دقیق بررسی شوند تا محل دقیق وال پست‌ها و ناودانی‌ها مشخص شود. همچنین نوع دیوار (آجری، بلوکی یا سفالی) باید تعیین گردد، چرا که روش اجرای میلگرد بستر در هر کدام می‌تواند متفاوت باشد.
انتخاب فاصله مناسب برای ناودانی‌های منقطع و تعیین فواصل نصب میلگرد بستر در ملات، بخش مهمی از طراحی اجرایی است. به طور معمول، میلگرد بستر در هر سه یا چهار رج دیوار قرار داده می‌شود و ناودانی‌های منقطع نیز در فواصل کمتر از یک متر اجرا می‌شوند.
روش اجرای گام‌به‌گام ترکیب ناودانی منقطع با وال پست و میلگرد بستر
اجرای صحیح این سه المان نیازمند هماهنگی دقیق میان تیم اجرایی و ناظر پروژه است. نخستین مرحله، مشخص کردن محل قرارگیری وال پست‌ها بر اساس نقشه‌های معماری و سازه‌ای است. وال پست‌ها باید در نقاطی نصب شوند که بیشترین نقش مهارکنندگی را ایفا کنند، مانند دو انتهای دیوار یا در مجاورت بازشوهای بزرگ. پس از تعیین موقعیت، مقاطع فلزی وال پست به اسکلت سازه جوش یا پیچ می‌شوند و سپس آماده اتصال دیوار خواهند بود.
در مرحله بعد، نوبت به نصب ناودانی‌های منقطع می‌رسد. این ناودانی‌ها باید در فواصل کمتر از یک متر بر روی دیوار نصب شوند. مهم است که اتصال ناودانی‌ها به وال پست یا تیر و ستون به‌گونه‌ای باشد که هم استحکام کافی داشته باشد و هم اجازه حرکت جزئی به دیوار بدهد. برای این کار معمولاً از اتصال پیچی یا جوشی با درز مناسب استفاده شود.
پس از اجرای ناودانی و وال پست، میلگرد بستر باید در حین دیوارچینی به کار گرفته شود. این میلگردها در میان ملات افقی بین ردیف‌های آجر یا بلوک قرار می‌گیرند. قرار دادن میلگرد بستر در هر سه رج دیوار متداول‌ترین روش است، اما در دیوارهایی با ارتفاع زیاد یا دیوارهای مستعد ترک، می‌توان آن را در هر دو رج هم استفاده کرد
اشتباهات رایج در اجرا
یکی از مشکلاتی که در بسیاری از پروژه‌ها دیده می‌شود، نصب نادرست وال پست‌هاست. گاهی مجریان به دلیل صرفه‌جویی در زمان یا هزینه، وال پست‌ها را تنها در یک طرف دیوار اجرا می‌کنند،
در حالی که باید در هر دو سمت یا در نقاط حساس به‌صورت کامل نصب شوند. اشتباه دیگر، اجرای ناودانی به صورت پیوسته است. این روش باعث می‌شود دیوار در برابر تغییر شکل‌های سازه‌ای انعطاف کافی نداشته باشد و ترک‌های شدیدی ایجاد شود. در مورد میلگرد بستر نیز، بسیاری از پیمانکاران به جای استفاده از میلگرد استاندارد، از میلگردهای ساده یا حتی مفتول‌های متفرقه استفاده می‌کنند که عملکرد مورد انتظار را ندارد.
نکات ایمنی و کنترلی
در طول اجرای این سیستم ترکیبی، توجه به جزئیات ایمنی اهمیت زیادی دارد. دیوار باید از اسکلت اصلی جدا باشد تا در هنگام زلزله، فشار مستقیم به آن منتقل نشود. همین‌طور، استفاده از مصالح باکیفیت مانند میلگردهای گالوانیزه برای جلوگیری از زنگ‌زدگی الزامی است. بعد از پایان کار، باید حتماً اتصالات توسط ناظر بررسی شوند تا از صحت عملکرد آن‌ها اطمینان حاصل گردد.
مزایای استفاده از این ترکیب در ساختمان‌سازی
ترکیب ناودانی منقطع، وال پست و میلگرد بستر مجموعه‌ای از مزایا را برای سازه به همراه دارد. مهم‌ترین مزیت، افزایش دوام و ایمنی دیوارهای غیر باربر است. این ترکیب مانع از ترک خوردن دیوار و جدا شدن آن از سازه می‌شود و به طور کلی عمر مفید ساختمان را بالا می‌برد. همچنین باعث کاهش هزینه‌های تعمیر و نگهداری در بلندمدت می‌شود، چرا که بسیاری از ترک‌ها و آسیب‌های رایج اصلاً به وجود نمی‌آیند. در نهایت، این سیستم به سبک‌سازی سازه کمک می‌کند و از نظر اقتصادی نیز به صرفه است.